تورم ناشی از افزایش نسبت پول به شبه پول و انتظارات تورمی مردم

محمدباقر غائی – کارشناس مالی اقتصادی

تورم ناشی از افزایش نسبت پول به شبه پول و انتظارات تورمی مردم مولود نامبارک حکمرانی غلط نظام پولی و بانکی کشور در اقتصاد کلان است.

پول و شبه پول و نسبت بین این دو و سطح انتظارات تورمی مردم ایران نشانه مهم کوچ نقدینگی از سیستم بانکی به بازارهای موازی و در نهایت ایجاد سفته بازی و تورم قیمت هاست.
شبه پول و پول در نظام پولی و بانکی کشور چیست؟
پول ؛ هر آنچه که بتواند سه کارکرد (واسطه مبادله ، ذخیره ارزش، واحد شمارش) داشته باشد را پول می نامند.
واسطه مبادله: مهمترین نکته درباره کارکرد پول این است که افراد جامعه باید یک شی را به عنوان واسطه مبادلات بپذیرند حالا چه به صورت اسکناس چه به شکل سکه
ذخیره ارزش: پول را میتوانیم به عنوان یک شی ارزشمند برای مدتی نگهداری کنیم و بعد در صورت نیاز از آن استفاده کنیم.
واحد شمارش: پول واحد شمارش است و برای مقایسه ارزش نسبی کالا استفاده میشود.
انواع پول شامل اسکناس و سکه و سپرده های دیداری کوتاه مدت که به صورت نقد یا چک قابل برداشت یا جابجایی هستند که در اقتصاد به سپرده دیداری معروف اند.
شبه پول؛ متغیر دیگری که تا حدی نقش پول را دارد، موجودی حساب مردم در حساب های پس انداز مدت دار است. این حساب ها اصولا امکان برداشت آنی وجه را ندارند. لذا بخاطر اینکه حساب های بلندمدتی سیالیت کمی دارند و امکان تبدیل آنی آنها به وجه نقد نیست، در اقتصاد به آنها شبه پول میگوییم.

با تعاریف بالا به این نتیجه منطقی می رسیم که پول در مقایسه با شبه پول دارای سیالیت و سرعت خرج شوندگی بیشتری است، یعنی شما پول را سریعتر از شبه پول می توانید در بازار خرج کنید.

رشد نقدینگی بدون سیاستگذاری

به مجموع پول و شبه پول هم در اقتصاد ، نقدینگی می گویند.هرچه نقدینگی در جامعه افزایش پیدا کند و سیاستگذار برنامه مشخص و مدونی برای مهار یا هدایت آن به بازارهای مولد و توسعه محور نداشته باشد قابلیت نفوذ به بازارهای غیرمولد آن افزایش پیدا کرده و منجر به بی ثباتی در قیمت ها و سفته بازی و موج سواری رانتخواران در اقتصاد کلان خواهد شد.

در اقتصاد مفهومی با عنوان پایه پولی وجود دارد که به آن پول پرقدرت هم می گویند.پول پرقدرت شامل کل اسکناس و سکوک در دست مردم بعلاوه سپرده های کوتاه مدت مردم در بانکها و کل پول بانک های تجاری نزد بانک مرکزی است .

پول داغ

با توجه به تعاریف مطرح شده ، افزایش نسبت پول به شبه پول در دوره های زمانی مشخص نشاندهنده میزان رشد پول دارای سیالیت بالا به پول با قدرت سیالیت پایین است. این نسبت سیگنال مهمی از این واقعیت است که پول های سرگردان (پول داغ) آماده ورود به بازارهایی با نرخ بهره بالاتر از سیستم بانکی جهت کسب عایدی بیشتر است.حال اگر بازارهای غیرمولد یا سفته بازی این جذابیت را داشته باشند ما شاهد افزایش تورم در کالاهای سرمایه ای غیرمولد خواهیم بود.

انتظارات تورمی در سطح جامعه باعث تشدید این نسبت مهم خواهد شد و مردم در شرایط رکود تورمی به سیستم بانکی و نرخ بهره پایین آن تمایلی نشان نمی دهند و تمایل دارند که پول (اسکناس و سکوک وسپرده های کوتاه مدت) خود را به کالای سرمایه ای جهت حفظ ارزش تبدیل کنند.

پیش تر گفتیم که یکی از کارکردهای پول حفظ ارزش است و زمانیکه مردم حس کنند که پول ملی ارزش خود را از دست میدهد تمایل به تبدیل آن به کالای با ارزش تر دارند که منجر به سوء استفاده و موج سواری سفته بازان در بازار دلار، طلا، خودرو، مسکن و… خواهد شد.

حکمرانی غلط در حوزه اقتصاد کلان و عدم ثبات تصمیم گیری و نداشتن برنامه مدون و قابل اتکا جهت هدایت نقدینگی خلق شده به بازارهای مولد و توسعه محور منجر به افزایش سطح عمومی قیمت ها و کاهش ارزش پول ملی و عمق بخشیدن به انتظارات تورمی مردم خواهد شد که نتیجه آن خروج پول از سیستم بانکی و ورود به بازارهای سفته بازی و غیرمولد جهت کسب عایدی بیشتر و حفظ ارزش دارایی ها خواهد شد.

چنانچه نتوانیم تعادل منطقی بین پول و شبه پول برقرار کنیم و یا اینکه برنامه مشخصی برای خلق پول در کشور نداشته باشیم و نقدینگی خلق شده را به بخش مولد و یا توسعه محور انتقال ندهیم ، با توجه به انتظارات تورمی مردم ایران و سابقه نزدیک به نیم قرن تورم سالانه اقتصاد کشور، امسال هم مجددا شاهد امواج تورمی شدیدی خواهیم بود که در تقابل با شعار سال (مهارتورم رشد تولید) است.

نمودار زیر به خوبی نشان دهنده روند افزایشی نسبت پول به شبه پول در سال ۱۴۰۱ است (کراس صعودی تقاطع پایه پولی به کل نقدینگی) که نتایج تورمی آن در کالاهای سرمایه ای از اواخر مهرماه کاملا مشهود است.

(منبع : بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران)

امسال هم که کمتر از سه ماه از سال جدید را سپری کرده ایم در اغلب کالاهای مصرفی و سبد خانوار شاهد افزایش قیمت ها هستیم و متاسفانه چنانچه همین رویه ادامه پیدا کند منجر به انتقال تورم فزاینده از کالاهای مصرفی به کالاهای سرمایه ای تا پایان سال خواهیم بود.